Spaanse tortilla: geschiedenis, recept en een eeuwige controverse

Als er één gerecht is dat de essentie van de Spaanse gastronomie weerspiegelt, dan is het zonder twijfel de Spaanse tortilla (of “tortilla de patata”; daar vertellen we je later meer over). Simpel, heerlijk en in staat om families en vriendschappen te verdelen zodra de beruchte vraag wordt gesteld: met of zonder ui? Maar voordat we ons in die controverse storten, maken we een reis door de tijd om de oorsprong van dit klassieke gerecht te ontdekken.

Een beetje geschiedenis

De geschiedenis van de Spaanse tortilla is niet zo helder als het recept zelf. Sommigen herleiden de oorsprong naar Navarra in de 18e eeuw, waar het een voedzaam en betaalbaar gerecht was. Anderen linken het aan Extremadura tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog, toen generaal Zumalacárregui het onder zijn troepen populair maakte als een gemakkelijke en snelle voedseloplossing. Hoe dan ook, één ding is zeker: dit gerecht is een onmisbaar onderdeel van de Spaanse keuken geworden.

Bovendien wordt gedacht dat in 1604 een Belgische kok genaamd Lancelot de Casteau de eerste Spaanse tortilla bereidde. Sommigen beweren echter ook dat het een uitvinding was van de markies van Robledo in Extremadura.

Tortilla de patatas of tortilla de patata?

De discussie tussen “tortilla de patatas” en “tortilla de patata” gaat niet alleen over taalgewoonten, maar is ook een kwestie van historische en gastronomische cultuur!

Hoewel “tortilla de patatas” de meest gangbare vorm is in veel regio’s van Spanje, wordt in andere, vooral in Madrid en het centrale deel van het land, de enkelvoudsvorm “tortilla de patata” gebruikt. Beide vormen zijn correct, maar dit gebruiksverschil komt voort uit de evolutie van het gerecht en lokale tradities.

Een interessant feit dat deze discussie verheldert, is dat de Koninklijke Spaanse Academie (RAE) in haar laatste editie heeft verklaard dat beide vormen geldig zijn. Toch is de meervoudsvorm “tortilla de patatas” het meest gangbaar in Spaanstalige landen. Dit komt doordat het woord “patatas” in het meervoud verwijst naar de vele aardappelen die in het recept worden gebruikt. Aan de andere kant heeft het enkelvoud “patata” in Centraal-Spanje waarschijnlijk een etymologische oorsprong die dichter bij vroegere taalgebruiken ligt.

Bovendien suggereren sommige historische verslagen dat de enkelvoudsvorm “tortilla de patata” een oudere tijd weerspiegelt, waarin ingrediënten individueel werden beschouwd. Daarentegen markeert “tortilla de patatas” in het meervoud een evolutie waarin de aardappel het belangrijkste ingrediënt werd.

En vergeet niet dat men in Latijns-Amerika “papa” zegt in plaats van “patata”.

Een Murciaans tintje

Zoals we eerder al zeiden, wordt in Murcia meestal de meervoudsvorm “tortilla de patatas” gebruikt, net als in het grootste deel van Spanje. Maar Murcianen zijn zo creatief dat ze niet alleen spelen met de naam, maar ook met het recept! Veel bars en restaurants in de regio bieden tortilla’s aan met extra ingrediënten zoals paprika, artisjokken en zelfs sperziebonen. Een Murciaanse variant die een compleet originele draai geeft aan dit klassieke gerecht!

Uiteindelijk maakt het niet uit hoe je het noemt, zolang het maar heerlijk blijft. Elke regio in Spanje heeft zijn eigen manier om het gerecht te vieren. Culinaire creativiteit kent geen grenzen!

Traditioneel recept

De Spaanse tortilla bevat maar weinig ingrediënten, maar alles draait om de techniek. Dit zijn de basisbenodigdheden:

• 4-5 middelgrote aardappelen
• 5-6 eieren
• Zout naar smaak
• Extra vierge olijfolie
• 1 ui (optioneel, afhankelijk van jouw voorkeur)

Het proces is eenvoudig: schil, snijd en bak de aardappelen in olijfolie tot ze zacht zijn. Haal ze uit de pan en meng ze met losgeklopte eieren en, als je het aandurft, gekarameliseerde ui. Vervolgens bak je het geheel in de pan tot de gewenste gaarheid (smeuïg of volledig doorbakken – nog zo’n grote discussie!).

De Dag van de Tortilla

Elke 9 maart is het Internationale Dag van de Spaanse Tortilla. In Spanje vieren veel families en bars deze dag door hun favoriete versie van het gerecht te bereiden. In sommige regio’s trekken mensen er zelfs op uit voor een picknick met vrienden en familie. Leuk detail: sommige steden in Castilië en Extremadura vieren deze dag ook op 25 maart. Dat betekent dat je twee keer per maand van een tortilla kunt genieten!

De grote controverse: met of zonder ui?

De discussie over de ui heeft historische wortels. Er wordt verteld dat deze controverse begon in de 19e eeuw, tijdens de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Destijds was ui een goedkoop en gemakkelijk verkrijgbaar ingrediënt, wat ertoe leidde dat sommigen het aan de tortilla toevoegden, terwijl anderen de “pure” versie zonder ui verdedigden om de smaak van de aardappel te behouden. In de loop der tijd werd dit verschil steeds groter, wat leidde tot twee “kampen”: de pro-ui en de anti-ui liefhebbers.

Ook in Murcia heeft deze discussie een belangrijke rol gespeeld. Als Murcianen ergens om bekend staan, dan is het wel hun vermogen om alles opnieuw uit te vinden… zelfs de tortilla! Hoewel de traditionele Murciaanse tortilla geen ui bevat, hebben lokale bars het ingrediënt zo enthousiast omarmd dat je zou kunnen spreken van een “culinaire revolutie”. Zoals eerder vermeld, bevatten Murciaanse tortilla’s vaak extra ingrediënten zoals paprika, artisjokken, belegen kaas… een waar eerbetoon aan de Murcische landbouw!

Leuke weetjes over de Spaanse tortilla

En nu, om dit artikel nog wat extra smaak te geven, hier zijn een paar leuke feitjes over de Spaanse tortilla:

• De Spaanse tortilla is het populairste gerecht in Spanje. Vraag een Spanjaard naar zijn favoriete gerecht en de kans is groot dat hij antwoordt: een goede Spaanse tortilla.
• Een Guinness Wereldrecord: In 2012 maakte Spanje de grootste Spaanse tortilla ter wereld, met een gewicht van 18.000 kilo!
• De ui-discussie heeft zelfs politici bereikt. Spaanse parlementsleden hebben gedebatteerd over de vraag of de Spaanse tortilla wel of geen ui moet bevatten. Hoewel we betwijfelen of dit een staatskwestie is!
• Wist je dat men in sommige delen van Spanje de tortilla liever koud eet? In Baskenland en het noorden is het gebruikelijk om deze koud te serveren, bijvoorbeeld als beleg voor een broodje.
• Wetenschap en tortilla: de voorstanders van ui hebben een wetenschappelijk argument – ui voegt niet alleen zoetheid toe, maar verbetert ook de textuur van de tortilla.

En jij, tot welk kamp behoor jij?

Nu je meer weet over de Spaanse tortilla, blijft de grote vraag: ben jij team mét ui of team zonder ui? Of, als je avontuurlijk bent, zou je dan nieuwe ingrediënten toevoegen om een unieke twist te geven?

Bij het Instituto Hispánico de Murcia bevestigen we dat een goed broodje Spaanse tortilla met mayonaise een geweldige snack is!

We nodigen je uit om jouw favoriete versie met ons te delen en, waarom niet, jouw geheime recept! Doe mee aan de discussie op onze sociale media en laten we samen dit heerlijke gerecht blijven vieren, dat het beste van onze culinaire cultuur vertegenwoordigt.